علی نصیری؛ محمد حسین نصیری؛ حمید کریمی؛ محمد رضا ملکی دیزینی
چکیده
وجود آیات متشابه که از واقعیتهای مورد اذعان خود قرآن است، بهخاطر طبیعت متشابهبودن مدالیل آنها، زمینه را برای تأویل نادرست و کژتابیهای فکری و رفتاری فراهم می آورد که از منظر قرآن با ارجاع ...
بیشتر
وجود آیات متشابه که از واقعیتهای مورد اذعان خود قرآن است، بهخاطر طبیعت متشابهبودن مدالیل آنها، زمینه را برای تأویل نادرست و کژتابیهای فکری و رفتاری فراهم می آورد که از منظر قرآن با ارجاع آنها به آیات محکم و نیز مراجعه به اهل بیت (علیهمالسلام)، میتوان تأویل صحیح از آنها را بهدست داد. از سوی دیگر، بخشی از روایتهای تفسیریِ موجود از امام رضا (علیهالسلام) به تاویل آیات متشابه اختصاص یافته است که با واکاوی آنها می توان هشت روش را برای بهدستدادن تأویل صحیح برشمرد که عبارتند از: 1. استفاده از برهان عقلی 2. بهرهجستن از سیاق آیات 3. بهرهجستن از دلالت سایر آیات 4. تأکید بر قاعده «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره»5. استناد به وحی بیانی 6. استفاده از روایات نبوی و ولوی 7. استفاده از تاریخ صحیح 8. استفاده از ادبیات قرآنی. نگارندگان در این مقاله پس از ارائۀ مفهوم لغوی و اصطلاحی دو واژه «تأویل» و «متشابه»، با ارائۀ نمونههای مختلف از روایات امام رضا (علیهالسلام)، این هشت روش را بررسی کرده اند. از بررسی این روشها بهدست میآید که در مرحلۀ نخست، امام رضا (علیهالسلام) بر حساسیت تفسیر آیات متشابه و لزوم مراجعه به اهل بیت (علیهمالسلام) در این زمینه تأکید فرموده و در مرحلۀ دوم امعان توجه به قراین داخلی آیات همچون سیاق و قراین بیرونی همچون براهین عقلی و رهنمون روایات صحیح را در بهدست دادن تفسیر صحیح از آیات متشابه کارآمد میداند.